Giorgos Seferis - Ultima stație

Recită însuși poetul

Sunt puține nopți cu lună care îmi plac.

Alfabetul astrelor pe care le silabisești
după truda zilei încheiate
aflându-i noi sensuri și alte speranțe,
mai clar îl poți citi.

Acum, când stau nemișcat și număr
cele câteva luni rămase în memorie,
insule, culoarea tristei Fecioare, târziu în noapte
lumina lunii aruncă peste civilizațiile din nord 
peste străzi tulburi, râuri și oameni
o grea somnolență.

Însă, noaptea trecută, pe acea ultimă treaptă a noastră
unde așteptam să sosească ora întoarcerii,

ca o datorie veche sculpta moneda lăsată ani de zile în lada unui avar, 

și iată, a sosit, în sfârșit, momentul plății și se aud
monedele căzând pe masă;

în acel sat tirenian, în spatele mării din Salerno,
în spatele porturilor de întoarcere, la marginea
unei ploi de toamnă, luna a învins norii, 

iar casele de pe versantul opus au devenit de smalț.

Dragi tăceri ale lunii.

Este și acesta un mod de a pune ordine în gânduri,

un mod de a începe să vorbești despre lucruri pe care 

cu greu le mărturisești
în momente în care nu te poți baza pe prietenul

care s-a strecurat pe ascuns ca să-ți aducă
vești de acasă și de la tovarăși,
și te grăbești să-ți deschizi inima
ca nu cumva străinătatea să îl cuprindă și să-l schimbe.

Noi venim din Arabia, din Egipt, din Palestina,
Siria.
Ținutul Commagene,
care s-a stins ca un felinar mic,
revine adesea în mintea noastră,
și alte civilizații mari care au existat mii de ani,
apoi au devenit pășune pentru bivoli,
câmpuri pentru trestie de zahăr și porumb.

Noi venim din nisipurile deșertului, din mările lui Proteus,
suflete chinuite de păcate publice,
fiecare valorând cât o pasăre în colivie.

Ploioasa toamnă în această baltă
infectează rana fiecăruia dintre noi,
sau ceea ce s-ar putea numi, altfel, vina sorții,
sau pur și simplu obiceiuri proaste, înșelăciune,
sau chiar egoismul de a valorifica sângele altora.

Omul e măcinat ușor în războaie,
omul este moale, un mănunchi de iarbă,
buze și degete care tânjesc după un piept alb,
ochi pe jumătate închiși în strălucirea zilei
și picioare care ar alerga, deși atât de obosite,
la cel mai mic semn de câștig.

Omul e moale și însetat ca iarba,
lacom ca iarba, nervii lui sunt rădăcini ce se întind.

Când vine vara,
preferă să fluiere coasa pe alt câmp;

Când vine vara,
alții strigă să exorcizeze demonul,
alții se încurcă în bunurile lor,
alții vorbesc frumos.

Dar ce te faci cu mirajul bunurilor retoricii,
când cei vii sunt departe, ce te faci cu ele?

Cumva, omul este un altceva?
Nu este el cel ce transmite viața?
E timpul să semeni, e timpul să culegi.

Iarăși la fel și la fel îmi vei spune, prietene.
Dar gândul refugiatului, gândul prizonierului,
gândul...
omului considerat o marfă,
încearcă să-l schimbi. Nu poți.

Poate că ar vrea să rămână regele canibalilor
irosind puteri pe care nimeni nu le poate cumpăra,
să străbată câmpiile înflorite
ascultând tamburinele sub un copac de bambus,
în timp ce curtenii dansează în viziere monstruoase.

Dar locul în care îl leagă și îl ard ca pe un
pin, și îl vezi ori în vagonul întunecat, fără apă, cu ferestrele sparte,
nopți și nopți,
sau în corabia incendiată care se va scufunda,
așa cum arată statisticile,
aceste lucruri sunt înrădăcinate în minte și nu se schimbă,
aceste lucruri au generat magini identice cu cele ale acelor copaci
care-și aruncă ramurile în pădurile virgine
și acestea se înfig în pământ și cresc din nou;
își întind crengile și cresc din nou, cucerind 

leghe și leghe;
o pădure virgină de prieteni uciși în mintea noastră.

Îți vorbesc în povești și parabole
pentru a-ți îndulci auzul, despre groază
nu se vorbește, pentru că e vie,
pentru că tăcând, merge mai departe;

Se scurge ziua, se scurge în somn,
sfâșietoare amintiri dureroase.

Să vorbesc de eroi, să vorbesc de eroi: Mihalis
care a părăsit spitalul cu răni deschise
poate că vorbea despre eroi când, în acea noapte
își târa piciorul prin orașul obscur și
a strigat, amplificându-ne durerea; "În întuneric mergem, 

în întuneric mergem mai departe..."

Eroii merg în întuneric.

Sunt puține nopți cu lună care îmi plac.

Giorgos Seferis

Cava dei Tirreni, 5 Octombrie 1944

traducere adina v.

CÂND, ÎN APRILIE 1941, germanii au ocupat Grecia, guvernul grec a fugit la Cairo. Seferis, care era funcționar diplomatic, l-a urmat și, din poziția sa oficială (la Cairo și la Pretoria, Africa de Sud), a fost martor la efervescența diplomatică dintre politicienii greci și Aliați, care se referea la viitorul politic al Greciei. În jurnalele sale, publicate după moartea sa sub titlul Zile și jurnal politic, a consemnat aceste lupte politice, intrigile și oportunismele oamenilor și serviciilor, în condițiile în care Grecia, prin Rezistența sa, continua lupta împotriva ocupanților și suferea ororile (foamete, execuții, torturi, arderi etc.). Aceste experiențe ale lui Seferis își găsesc expresia poetică în poemele din volumul Jurnal de depresie II. Ultimul poem al colecției este Ultima stație, scris, conform indicațiilor poetului, în portul Cava dei Tirreni, în apropiere de Salerno, Italia, la 5 octombrie 1944. Acolo, serviciile diplomatice grecești au sosit din Egipt și sunt pe cale să se întoarcă în Grecia, de unde pleacă germanii (au plecat din Atena la 12 octombrie 1944). Drama pare să se fi încheiat, dar în curând vor începe noi calamități: războiul civil.

Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ: "ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ"


Λίγες οι νύχτες με φεγγάρι που μ’ αρέσαν.

Τ’ αλφαβητάρι των άστρων που συλλαβίζεις

όπως το φέρει ο κόπος της τελειωμένης μέρας

και βγάζεις άλλα νοήματα κι άλλες ελπίδες,

πιο καθαρά μπορείς να το διαβάσεις.

Τώρα που κάθομαι άνεργος και λογαριάζω

λίγα φεγγάρια απόμειναν στη μνήμη∙

νησιά, χρώμα θλιμμένης Παναγίας, αργά στη χάση

ή φεγγαρόφωτα σε πολιτείες του βοριά ρίχνοντας κάποτε

σε ταραγμένους δρόμους ποταμούς και μέλη ανθρώπων

βαριά μια νάρκη.

Κι όμως χτες βράδυ εδώ, σε τούτη τη στερνή μας σκάλα

όπου προσμένουμε την ώρα της επιστροφής μας να χαράξει

σαν ένα χρέος παλιό, μονέδα που έμεινε για χρόνια

στην κάσα ενός φιλάργυρου, και τέλος

ήρθε η στιγμή της πληρωμής κι ακούγονται

νομίσματα να πέφτουν πάνω στο τραπέζι∙

σε τούτο το τυρρηνικό χωριό, πίσω από τη θάλασσα του

Σαλέρνο

πίσω από τα λιμάνια του γυρισμού, στην άκρη

μιας φθινοπωρινής μπόρας το φεγγάρι

ξεπέρασε τα σύννεφα, και γίναν

τα σπίτια στην αντίπερα πλαγιά από σμάλτο.


Σιωπές αγαπημένες της σελήνης.



Είναι κι αυτός ένας ειρμός της σκέψης ένας τρόπος

ν’ αρχίσεις να μιλάς για πράγματα που ομολογείς

δύσκολα, σε ώρες όπου δε βαστάς σε φίλο

που ξέφυγε κρυφά και φέρνει

μαντάτα από το σπίτι κι από τους συντρόφους,

και βιάζεσαι ν’ ανοίξεις την καρδιά σου

μη σε προλάβει η ξενιτιά και τον αλλάξει.

Ερχόμαστε απ’ την Αραπιά, την Αίγυπτο, την Παλαιστίνη,

τη Συρία∙

το κρατίδιο

της Κομμαγηνής, που ‘σβησε σαν το μικρό λυχνάρι

πολλές φορές γυρίζει στο μυαλό μας,

και πολιτείες μεγάλες που έζησαν χιλιάδες χρόνια

κι έπειτα απόμειναν τόπος βοσκής για τις γκαμούζες

χωράφια για ζαχαροκάλαμα και καλαμπόκια.

Ερχόμαστε απ’ την άμμο της έρημος απ’ τις θάλασσες του

Πρωτέα,

ψυχές μαραγκιασμένες από δημόσιες αμαρτίες,

καθένας κι ένα αξίωμα σαν το πουλί μες στο κλουβί του.

Το βροχερό φθινόπωρο σ’ αυτή τη γούβα

κακοφορμίζει την πληγή του καθενός μας

ή αυτό που θα ‘λεγες αλλιώς, νέμεση μοίρα

ή μονάχα κακές συνήθειες, δόλο και απάτη,

ή ακόμη ιδιοτέλεια να καρπωθείς το αίμα των άλλων.

Εύκολα τρίβεται ο άνθρωπος μες στους πολέμους∙

ο άνθρωπος είναι μαλακός, ένα δεμάτι χόρτο∙

χείλια και δάκτυλα που λαχταρούν ένα άσπρο στήθος

μάτια που μισοκλείνουν στο λαμπύρισμα της μέρας

και πόδια που θα τρέχανε, κι ας είναι τόσο κουρασμένα,

στο παραμικρό σφύριγμα του κέρδους.

Ο άνθρωπος είναι μαλακός και διψασμένος σαν το χόρτο,

άπληστος σαν το χόρτο, ρίζες τα νεύρα του κι απλώνουν∙

σαν έρθει ο θέρος

προτιμούν να σφυρίξουν τα δρεπάνια στ’ άλλο χωράφι∙

σαν έρθει ο θέρος

άλλοι φωνάζουνε για να ξορκίσουν το δαιμονικό

άλλοι μπερδεύονται μες στ’ αγαθά τους, άλλοι ρητο-

ρεύουν.

Αλλά τα ξόρκια τ’ αγαθά τις ρητορείες,

σαν είναι οι ζωντανοί μακριά, τι θα τα κάνεις;

Μήπως ο άνθρωπος είναι άλλο πράγμα;

Μην είναι αυτό που μεταδίνει τη ζωή;

Καιρός του σπείρειν, καιρός του θερίζειν.



Πάλι τα ίδια και τα ίδια θα μου πεις φίλε.

Όμως τη σκέψη του πρόσφυγα τη σκέψη του αιχμάλωτου

τη σκέψη

του ανθρώπου σαν κατάντησε κι αυτός πραμάτεια

δοκίμασε να την αλλάξεις, δεν μπορείς.

Ίσως και να ‘θελε να μείνει βασιλιάς ανθρωποφάγων

ξοδεύοντας δυνάμεις που κανείς δεν αγοράζει

να σεργιανά μέσα σε κάμπους αγαπάνθων

ν’ ακούει τα τουμπελέκια κάτω απ’ το δέντρο του μπαμπού,

καθώς χορεύουν οι αυλικοί με τερατώδεις προσωπίδες.

Όμως ο τόπος που τον πελεκούν και που τον καίνε σαν

το πεύκο, και τον βλέπεις

είτε στο σκοτεινό βαγόνι, χωρίς νερό, σπασμένα τζάμια,

νύχτες και νύχτες

είτε στο πυρωμένο πλοίο που θα βουλιάξει καθώς το δεί-

χνουν οι στατιστικές,

ετούτα ρίζωσαν μες στο μυαλό και δεν αλλάζουν

ετούτα φύτεψαν εικόνες ίδιες με τα δέντρα εκείνα

που ρίχνουν τα κλωνάρια τους μες στα παρθένα δάση

κι αυτά καρφώνονται στο χώμα και ξαναφυτρώνουν∙

ρίχνουν κλωνάρια και ξαναφυτρώνουν δρασκελώντας

λεύγες και λεύγες∙

ένα παρθένο δάσος σκοτωμένων φίλων το μυαλό μας.

Κι α σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές

είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα, κι η φρίκη

δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή

γιατί είναι αμίλητη και προχωράει∙

Στάζει τη μέρα στάζει στον ύπνο

μνησιπήμων πόνος.



Να μιλήσω για ήρωες να μιλήσω για ήρωες: ο Μιχάλης

που έφυγε μ’ ανοιχτές πληγές απ’ το νοσοκομείο

ίσως μιλούσε για ήρωες όταν, τη νύχτα εκείνη

που έσερνε το ποδάρι του μες στη συσκοτισμένη πολιτεία,

ούρλιαζε ψηλαφώντας τον πόνο μας∙ «Στα σκοτεινά

πηγαίνουμε στα σκοτεινά προχωρούμε...»

Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά.



Λίγες οι νύχτες με φεγγάρι που μ’ αρέσουν.



Cava dei Tirreni, 5 Οκτωβρίου ’44